مقدمه جهانى راز، اندر پاي قرآن*****نباشد گفته اى همتاى قرآن نشان هاى خدا را مى توان ديد*****كه دارد جلوه در سيماى قرآن جمال و قدرت و فيض خدايى*****تجلى كرده در سيماي قرآن روزى كه رسول خاتم (صلّي الله عليه وآله) دو وزنه سنگين و دو ميراث گرانبها ( قرآن و عترت ) را به مردم معرفى كرد و براى نجات از گمراهى تمسك به ( ثقلين) را توصيه فرمود ، اهل بيت خويش را نيز به عنوان قرآن شناسان خبير معرفى كرد ، تا پس از او ، امت از ائمه الهام بگيرند و شاگردى عترت را با افتخار بپذيرند. صادق آل محمد(صلّي الله عليه وآله) ، درباره حبل المتين قرآن وشيوه بهره گيرى ازآن وجايگاه كلام الهى، سخنان نغزبسيارى دارد كه در اين نوشته به اختصار به برخى از محورهاى تعاليم توصيه هاى حضرتش اشاره مى كنيم ، باشد كه جامعه قرآنى و ولايى ما ،از حضرت صادق (عليه السلام) سرمشق بگيرد و از سر چشمه هدايت قرآنى ، جان عطشناك خويش را سيراب سازد. قرآن، تجلى گاه خدا امام صادق(عليه السلام) در زمينه جلوه گاه بودن قرآن براى ذات مقدس خداوند ـ البته براى چشم هاى بيدار ودلهاى آگاه ـ مى فرمايد: خداوند بر خلق خودش در كلامش تجلى كرده است ، ولى آنان خدا را نمى بينند. گنجينه كامل امام صادق (عليه السلام) مى فرمايد : خداوند بى همتا و قدرتمند ، كتاب خويش را بر شما نازل فرمود واو راستگو و نيكوكاراست. در قرآن ، خبر شما وخبر آنان كه پيش ازشما بودند و آنان كه پس از شما خواهند آمد، همچنين خبر آسمان و زمين است... و درسخن ديگرى مى فرمايد: خداوند در قرآن , بيان هرچيز را نازل كرده است. به خدا قسم هيچ چيزى را كه بندگان به آن نيازمندند، فروگذار نكرده و براى مردم بيان فرموده است. اهل بيت ترجمان قرآن امام صادق (عليه السلام) مـى فرمـود : ما ولـى امـر (( امامت و خلافت )) خدا و گنجينه علـم خدا و صندوق وحـى خدائيـم. پدر گرامـى آن حضرت ، امام باقر (عليه السلام) نيز مى فرمايد: (ما مترجمان وحى خدائيم.) قرآن عهدنامه مردم با خداست امام صادق(عليه السلام) درباره اين عهد نامه ولزوم تلاوت بخشى آن درهرروز، چنين مى فرمايد: قرآن عهد خداوند نسبت به بندگان اوست. سزاوار است كه يك انسان مسلمان در اين عهدنامه الهى بنگرد وهر روز پنجاه آيه از آن را بخواند. روشن است كه مرور بر مفاد يك عهدنامه, براى يادآورى از آن قرار داد و رعايت آن درعمل است. ميثاق خدا با بندگان بر شناختن احكام الهى و عبرت گرفتن از حكايات قرآن و عمل به اوامر او و تدبر در آيات است. امام صادق(عليه السلام) وقتى مى خواست قرآن تلاوت كند قرآن را كه به دست راست خويش مى گرفت دعايى مى خواند كه به عهد بودن قرآن وتعهدات انسان درقبال اين قرار داد، اشاره دارد. مضمون آن دعا چنين است: ( خداوندا! من عهد و كتاب تو را گشودم. خدايا! نگاهم را در اين كتاب ، عبادت قرار بده و قرأتم را تفكر، و تفكرم را عبرت آموزى . خدايا ! مرا از آنان قرار بده كه از مواعظ تو در اين كتاب ، پند مى گيرند و از نا فرمانى ات پرهيز مى كنند. وقتى كتاب تو را مى خوانم ، بر دل و گوشم مهر مزن وبر ديدگانم پرده ميفكن وقرأت مرا خالى از تدبر مگردان ، بلكه مرا چنان قرار بده كه در آيات و احكامش ژرف بنگرم، دستورهاى دين تو را بگيرم وعمل كنم و نگاه مرا در اين كتاب، غافلانه و قرأتم را بيهوده وبى ثمرمساز.) قرآن آينه عبرت از گذشتگان درخلال آيات قرآن ، سرگذشت اقوامى از گذشته آمده است. چه نيكان وصالحان كه در سايه ايمان وعمل و پيروى از حق، سعادتمند شدند ، چه عنودان و لجوجان كه با تكذيب انبيا وانكار خدا و طغيان وفساد ، گرفتار عذاب الهى گشتند. امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد: بر شما باد قرآن ! هرآيه اى را كه يافتيد كه گذشتگان ، با عمل به محتواى آن آيه نجات يافتند ، شما هم به آن عمل كنيد و هرآيه را ديديد كه بيانگر هلاكت پيشينيان است ، شما هم از آن ( عامل هلاكت) بپرهيزيد. اين شيوه برخورد با آيات قرآن ، سودمند ترين شيوه اى است كه درعمل فردى واجتماعى مسلمانان اثر مى گذارد و قرآن هدايتگر قارى مى شود. احكام جاودانه امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد: ( محمد(صلّي الله عليه وآله) آمد وقرآني ، شريعت و راه و روش قرآني را آورد.پس حلال آن تا روزقيامت حلال است وحرام آن تا روزقيامت حرام مى باشد.) و در سخني ديگر مي فرمايد ، جريان قرآن را در زمان هاي مختلف ، همچون جريان شب و روز وماه و خورشيداست. با اين بيان امام صادق راه بر انديشه كسانى كه احكام خدا را مقطعى و دوره اى مى دانند وعصر حاضر را براى اجراى احكام قرآن مناسب نمى دانند وقوانين وحى را براى تنظيم امور بشريت امروز و جامعه كنونى كافى نمى بينند، بسته مى شود. هميشه زنده و شاداب غيرازاحكام قرآن وحلال وحرام آن كه ابدى است ، خود اين كتاب ژرف و فصيح ومتين نيز با گذشت زمان كهنه نمى شود وپيوسته معارف آن براى همه اقشار درهمه زمانها درخشندگى و آموزندگى دارد. مردى ازامام صادق (عليه السلام) مى پرسد : چرا قرآن با نشر و درس و بررسى ، تازه تر و شاداب تر مى شود و هرگز كهنه نمى شود.؟ امام صادق (عليه السلام) در پاسخ مى فرمايد: براى اين كه خداى متعال آن را براى زمانى خاص يا مردمى خاص قرار نداده است. ازاين رو قرآن درهر زمان تازه است ونزد هر قومى شاداب است تا روز قيامت. هرچه براي هدايت مى خواهى در قرآن بجوى در قـرآن مـى خـوانيـم : (( و نزلنـا عليك الكتـاب تبيـانـا لكل شـىء، ...)) امام صادق (عليه السلام) مـى فرمايد: (( خداوند در قرآن هر چيزى را بيان كـرده است ، به خـدا سـوگنـد آنچه كه مـورد احتياج مردم بوده را كـم نگذارده ، تا كسى نگـويد اگر فلان مطلب درست بـود در قرآن نازل مـى شد ، آگاه باشيد همه نيازمنديهاى بشر را خدا در آن نازل كـرده است.)) آرى، قـرآن كتـاب تـربيت و آدم سـازى است. تمام آنچه بـراى رسيـدن به تكامل و قـرب الهى لازم است در قـرآن آمـده، باطـن قرآن نيز ژرفائى دارد كه بـراى رسيـدن بـدان علـم اهل بيت لازم دارد و همچنيـن جزئيات احكام ومطالب مختلف در قرآن است كه همـان علـم خـانـدان وحـى را مـى طلبـد. بهره هـركـس از قـرآن، به انـدازه خـويش است امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد: معارف قـرآن چهار دسته انـد:عبـارات، اشـارات، لطـائف وحقـائق. آرى قرآن ظاهرى دارد و باطنى . دسترسـى به ظاهرقرآن براى كسانـى كه با لغت عرب آشنايـى دارند ميسور است . اما ازايـن مرحله كه بگذريم يعنى اشارات و لطائف و حقائق قرآن در شعاع فكرى هر كسى قرار نمي گيرد و تنها عده اى خاص از آنها بهره مى برند. حفظ، آموزش و عمل حضرت صادق(عليه السلام) فرموده است: كسى كه حافظ قرآن وعمل كننده به آن باشد ، همراه با سفيران والامقام و نيكوكار الهى ( فرشتگان مقرب) خواهد بود. ضرورت آموختن قرآن نيز در كلام آن حضرت مطرح است. مى فرمايد: سزاواراست كه مومن نميرد ، تا آن كه قرآن را آموخته باشد، يا در حال و مسير فراگرفتن قرآن باشد. با اين حال ، پاى بندى به احكام قرآن وعمل به آن در تعبير امام صادق (عليه السلام) چنين بيان شده است: بپرهيز از اين كه در مسير اقامه حروف، به اضاعه حدود بيفتى. بسيارند آنان كه در شكل و ظاهر به قرآن مى پردازند و در وراى جلوه هاى ظاهرى قرآنى عمل به قرآن مطرح نيست. اين گونه برخورد تشريفاتى و مراسمى وشكلى با قرآن ، در شإن كلام الهى و منشور آسمانى نيست. آداب تلاوت قرآن خواندن قرآن نيز آدابى دارد ، هم آداب ظاهرى همچون مسواك، وضو، ترتيل، صوت خوش، رو به قبله بودن، حفظ احترام كلام الله و... و هم آداب باطنى و حالت هاى روحى و توجه قلبى و عنايت به كلام خدا و پيدا كردن حالت خشوع و تذكر و تإثير پذيرى از تلاوت ، اين نكات در كلمات امام صادق(عليه السلام) بسيار بيان شده است. به برخى ازاين رهنمودها اشاره مى شود: امام صادق(عليه السلام)مى فرمايد: هرگاه نزد توقرآن تلاوت مى شود، بر تولازم است گوش بدهى و سكوت و توجه داشته باشى و در سخن ديگرى به نقل از حضرت رسول (صلّي الله عليه وآله) مى فرمايد كه : ( راه قرآن ) را نظيف و پاكيزه كنيد. مى پرسند: راه قرآن چيست؟ مى فرمايد: دهان دهان يتان . مى پرسند : چگونه ؟ مى فرمايد: با مسواك. در حديث ديگر، امام صادق (ع) فرموده است: كسى كه قرآن بخواند، ولى قلبش رقت پيدا نكند ودربرابرخداوند خاضع نشود و در درون، حالت حزن وخشيت وهراس نيابد، شإن وجايگاه والاى خدا را سبك شمرده است . بنگركه كتاب پروردگارت را چگونه مى خوانى و با منشورولايت خويش چه برخوردى دارى و اوامر و نواهى آن را چگونه پاسخ مى دهى وحدود و تكاليف آن را چگونه امتثال و فرمان بردارى مىكنى ؟! درآيه هاى وعد و وعيد ، درنگ كن، درامثال ومواعظ قرآن انديشه كن. مبادا اقامه حروف وقرأت ظاهر،تو را درتباه ساختن حدود آن بيندازد!... تلاوت باحزن وحالتى اندوهناك كه نشان دهنده تإثر روحى قارى ازآيات كلام خداست ، ادب ديگرى ازآداب تلاوت است. امام صادق(عليه السلام) فرموده است: قرآن با حزن نازل شده است ، شما هم، آن را حزين قرأت كنيد. قرآن وجوانان امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد: هرجوان مومنى كه قرآن بخواند, قرآن با گوشت وخون اودرمىآميزد وخداوند او را با فرشتگان بزرگوار همراه مى سازد و قرآن روز قيامت نگهدارنده او (از دوزخ) خواهد بود بخصوص , خانه هايى كه نواى خوش قرآن از حنجره هاى داوودى از آن ها به گوش مى رسد و صبح و شام , جوانان صاحبدل و روشن ضمير ,همدم كتاب خدايى اند و لحظات خويش را با انس با قرآن سپرى مى كنند, مشمول رحمت خدا وهدايت قرآنى مى شوند. اين گونه خانه هاى نورانى ازتلاوت , در آسمانها تابان و فروزان است. امام صادق (عليه السلام) مى فرمايد: خانه اى كه يك فرد مسلمان در آن قرآن تلاوت مى كند , براى اهل آسمان نورانى ديده مى شود همچنان كه مردم دنيا در آسمان ستاره درخشان را مى بينند. رنگ خدايي خداوند مـى فرمايد:((صبغه الله ومـن احسـن مـن الله صبغه)) رنگ خدائى بپذيريد , و چه رنگـى از رنگ خدايى بهتـر؟! امام صادق(عليه السلام) فرمـودند: مراداز ((رنگ خـدايـى))اسلام است. آرى , اگر مبانى و تعاليـم آسمانـى اسلام بـراى نسل جـوان تبييـن گردد آنـان را شيفته خـود كـرده و روى از مكـاتب سـاخته دست بشر و برآمده از هوا وهـوسهايـش رهايـى مـى يابند واثر جلـوه گريهاى سراب گونه وسـم كشنده فرهنگ فاسدغرب در قالب خط و خال خوشرنگ از بين خواهد رفت. تأويل قرآن هيچ امرى نيست كه دو نفردرآن اختلاف پيدا كننـد مگرآنكه اصل وضابطه اى درقرآن دارد وليكـن عقـول مردم بـدان نمـى رسد. در جاى ديگر امام فرمـود: معناى ايـن روايت كه (( هيچ آيه اى از قـرآن نيست مگر آنكه ظهر و بطنـى دارد )) ايـن است كه: ظهر قـرآن تنزيل آن و بطـن آن تـاءويلـش مـى باشـد كه بخشـى از آن سپرى گشته و بخـش ديگر هنـوز نيامده و مانند خـورشيد جريان دارد , آنچه ازتاءوي ل آمـده همان گـونه كه شامل مـردگان مـى گـردد , را نيز شامل مـى شـود و خـداونـد مى فرمايد:(( تاء ويل آن را جز راسخان درعلـم نمـى داننـد)) وما از تاءويل آن آگاهيم. (25) آن امام (عليه السلام)همچنين مى فرمايد: مـن به كتاب خداوند آگاهم وگوئى دركف دستم قرار دارد, درآن خبرآسمان وزميـن و خبرهاى آينده و كنـونى مـوجـود است. قرآن و اهـانت به پـدر و مـادر خـداونـد مـى فـرمـايـد: پـروردگـارت فـرمـان داده جز او را پرستـش مكنيد و به پدر و مادر احسان و نيكى نمائيد , هرگاه يكـى از آنها, يا هردو ايشان, نزد تـوبه سـن پيرى بـرسنـد, به آنها (( اف)) مگـو. ( كلمه اهـانت آميز به زبـان نياور) (( فلا تقل لهمااف)) و بـرسـرآنها فـرياد مزن و گفتـار كـريمانه ( لطيف و سنجيده) نثارشان گردان. امام صادق (عليه السلام) مـى فرمايد: اگر چيزى كمتراز((اف)) وجود داشت, خداازآن نهى مى كردوايـن(كلمه اف) حداقل مخالفت وبـى احترامى نسبت به پـدرومادر مـى باشد... قرآن واستجابت دعا خداوند مى فرمايد:اى رسول ما هنگامى كه بندگانـم از تو در باره من سـوال كنند بگ وكه مـن نزديكـم . دعاى دعا كننده را آن هنگام كه مرا مى خوانداجابت مى كنـم. پس آنها بايد دعوت مرا بپذيرند وبه مـن ايمان بياورنـد تـا به سعادت راه يابنـد. مـردى نزد امام صادق (عليه السلام) آمد و هميـن آيه را مطرح نمـود و گفت : مـن خدا را مـى خـوانـم ولـى دعايـم به اجـابت نمـى رسـد. چـرا؟ امام(عليه السلام) فـرمـود: زيـرا شما به عهد و پيمان خـدا وفا دار نيستيـد , خداوند مى فرمايد: به عهد مـن وفا كنيد تا به عهد شما وفا كنـم. ((اوفوا بعهدى اوف بعهدكـم.)) آنگاه چنيـن ادامه دادند : به خـدا سـوگنـد اگـر شما به پيمان تان با خـدا وفا دار باشيـد( و فراميـن او را اطاعت ونـواهـى او را ترك گـوئيد) خدا به پيمان خـود بـا شما وفـا مـى كنـد ( و دعاهايتـان را مستجـاب و بهشت را نصيبتان مى گرداند.) خشم خدا خشم دوستان خداست خداوند پـس از بيان جنايات فرعون و پيروانـش ومغالطه كاريهاى آنها در برابـر حضرت موسـى (عليه السلام) وعدم پذيرش ارشادات ومـواعظ آن حضرت) مى فرمايد:(( فلما آسفـونا انتقمنا منهم فاغرقنا هـم اجمعيـن.)) پس آن هنگام كه ما رابه خشـم آورند از ايشان انتقام گـرفتيم و همه را غرق نمـوديـم. امام صادق(عليه السلام) مـى فرمايد: خداوند مانند ما ( انسانها ) به خشـم درنمىآيد بلكه براى خـود ,اوليا و دوستانـى دارد كه آنها خشمگيـن ويا راضـى مـى گردند,وخـداوند رضاىآنها رارضاى خودوخشم آنان راخشـم خويش قرارداده,چرا كه آنان را راهنماى به سـوى خـود محسـوب داشته و فـرمـوده است: هر كـس به دوست من اهانت كنـد , با مـن به جنگ بـرخاسته و مرا به جنگ دعوت كرده است و همچنيـن خـداونـد فرمـوده است: (( مـن يطع الرسـول فقد اطاع الله )) كسـى كه از پيامبر(صلّي الله عليه وآله) پيروى كند خدا را پيروى كرده است. همچنيـن فرموده است: ((ان الذيـن يبايعونك انما يبايعون الله )) كسانى كه با تـوبيعت مـى كنند,درحقيقت با خدا بيعت نمـوده اند. هشدار به مدعيان دانش قرآن امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد: بـدانيـد! خداى رحمتتان كناد! هرگاه كسـى از كتاب خـدا, ناسخ و منسـوخ, خـاص و عام, محكـم و متشـابه, اسبـاب نزول,... آشكار و عميق, ظاهـروباطـن,ابتـداوانتها,... قطع و وصل,... وسياق كلام و... ندانـد آگاه به قـرآن و اهل آن نيست واگر كسـى چنيـن ادعايـى ( بدون دليل ) كرد , دروغگـو واهل افترا وتهمت برخدا و رسـولـش مى باشد وجايگاه وى جهنـم خـواهد بـود و بـد سرانجامـى است. چند سفارش پيرامون قرآن همچنان كه ياد شد, دردرياى كلمات حضرت صادق(عليه السلام) گهرهاى فراوانى وجود دارد كه در باره قرآن كريم است. نقل آن ها به طول مى انجامد . عصاره و خلاصه اى از آن مضامين را كه در برخى روايات ديگر آمده است , تقديم مى كنيم. امام صادق (عليه السلام) مى فرمايد: قرآنى كه خوانده نمى شود وغبار برآن مى نشيند, روزقيامت به درگاه خدا شكايت مى كند. تلاوت راستين را آن مى داند كه قرآن خوانان , وقتى به آيات بهشت و جهنم مى رسند, مى ايستند و تإمل مى كنند. اهل بيت عليهم السلام را وارثان كتاب خدا و برگزيدگان خلق مى شمرد و از اين خاندان به عنوان وجه الله , آيات, بينات و حدودالله ياد مى كند و ولايت أمه را قطب و محور قرآن و همه كتب آسمانى معرفى مى كند و قرآن را( ثقل اكبر) مى نامد و آن را چراغ هدايت و فروغ تاريكى و حيات بخش قلب بينا وگشاينده چشم و دل مى شمارد . از ديدگاه آن حضرت , قرآن ( معيار) و ملاك درستى و حقانيت هر حرف و حديث است ومى فرمايد: هر چه كه از ما براى شما نقل مى شو د, در صورتى كه مخالف با قرآن باشد ما نگفته ايم وشما نپذيريد. او اهل بيت پيامبر(صلّي الله عليه وآله) را خزانه داران علم الهى و بازگوكنندكان وحى خدا مى داند و از تفسير به رإى نهى مى كند و از آن قارى كه به خاطرخود نمايى يا كسب درآمد, به قرأت مى پردازد , نكوهش مى كند. در پايان حديثى از آن حضرت درباره فضيلت سوره فجر و دعوت به خواندن آن در نمازها تقديم مى شود. امام صادق (عليه السلام) مى فرمود : (اقروا سوره الفجر فى فرأضكم و نوافلكم, فانها سوره الحسين بن على من قرإها كان مع الحسين فى درجته من الجنه) سوره فجررا در نمازهاى واجب و مستحب خود بخوانيد, چرا كه آن ,سوره حسين بن على (عليهما السلام) است. هر كس آن را بخواند, دربهشت همراه حسين (عليه السلام) و در رتبه و درجه او خواهد بود. اميد است كه درسايه رهنمودهاى حضرت امام صادق(عليه السلام) , با چشمه وحى الهى آشناتر شويم و(قرآنى) بينديشيم و (قرآنى) زندگى كنيم.

|

امتیاز مطلب :

|

تعداد امتیازدهندگان :

|

مجموع امتیاز :